Ang goiter o bronchocele ang tawag sa thyroid gland na lumaki o paglaki ng leeg ng tao, sa dako ng lalagukan/ gulung-gulungan (adam’s apple) at babagtingan (larynx). Karaniwang tawag din na “bosyo”. Ang paglaki ng thyroid gland ay sanhi ng kakulangan sa Iodine (Iodine deficiency) sa katawan ng tao. Sa ganitong uri ng karamdaman, ang thyroid ay bumubuo ng labis o kakaunting hormones o kaya’y may bukol o nodule na tumutubo sa mismong gland.
Ang thyroid gland ay gumagawa ng thyroid hormones na kailangan ng katawan. Ang tao ay maaaring magkaroon ng iba’t ibang klase ng goiter o bosyo depende kung mayroong mga sintomas na dala na sobra (o kulang) sa paggawa ng thyroid hormones; at kung ang paglaki nito ay may bukol (o wala). Kung sobrang thyroid hormones ang ginagawa, ang tawag dito ay “hyperthyroidism”, at kung kulang naman ay “hypothyroidism”.
Sa pagkakaroon ng goiter , patuloy pa ring nagtatrabaho ang thyroid gland ng tao – maaaring sapat pa rin ang dami ng nailalabas nitong hormones nguni’t kapos o labis sa nagagawang thyroxine at triiodotyronine. Ang dalawang hormones na ito ay umaagos sa daluyan ng dugo at mahalagang kasangkapan sa pagregula ng metabolism ng katawan. Kailangan din sila upang mapanatiling wasto ang paggamit ng katawan ng fats at carbohydrates. Nasa tama ang temperature ng katawan, at normal ang pagtibok ng puso. Maliban dito, may iba pang maaaring dahilan sa pagkakaroon ng goiter ng isang tao.
Ang mga dapat gawin kung may goiter ang isang tao
Ang mga nararamdaman ng isang tao at ang pag-eksameng pisikal ay masusing ginagawa ng doctor o health worker. Kung may nakikitang palatandaan na mayroon ngang sakit na goiter, ito’y nagpapahiwatig na may problema sa nutrisyong iodine. Mayroong mga pagsusuring ginagawa (TSH, T4, T3, FT3, FT4, thyroid antibodies; thyroid scan o ultrasound) upang matiyak ang kalagayan ng thyroid gland. Kung minsan ay ginagawa rin ang “Fine Needle Aspiration Biopsy” (FNAB) upang makakuha ng kapirasong laman mula sa bukol ng goiter at makasiguro kung ito ay pamamaga lamang o baka kanser na ito.
Ang goiter o bosyo na dala ng kakulangan sa iodine ay maiiwasan sa pagkain ng isda, alimango, hipon, talaba, pusit, halamang dagat (seaweed) at iba pang pagkaing mayaman sa iodine. Ang paggamit ng asin na may iodine o iodized salt ay higit na ipinapayo para maiwasan ang goiter. Kung ito naman ay sanhi ng sobra o kulang sa paggawa thyroid hormone, mayroong mga gamot na nakakapagpapagaling dito. Ang mga goiter na lubhang malaki na at marami nang bukol ay mabuti pang tinatanggal na sa operasyon. Mayroon din naming mga goiter na tinutunaw o sinusunog sa pamamagitan ng “radioactive iodine” (RAI). Ang uri ng paggamot sa goiter ay ipinapayo ng doctor.
Ang Iodine ay substansiyang lubos na kailangan para sa normal na paglaki at mabuting kalagayan ng ating katawan at utak. Sa ating habang-buhay na pangangailangan sa iodine ay hindi lalampas sa isang kutsarita. Kahit ito ay maliit lamang, ang iodine ay dapat na naroroon na bago pa ang ating kapanganakan hanggang sa ating katandaan.
Kung kulang ang katawan sa iodine, ang katawan ay hindi nakakakilos ng matiwasay. Ang tao ay nagkakaroon ng goiter o bosyo, kulang ang metabolism (hypothyroidism), kakulangan sa pag-iisip. Ang mga babae ay mahirap magbuntis, hirap sa pagbubuntis, o madalas na nalalaglag ang kabuntisan. Kung makapanganak man, ang mga supling at mababa ang timbang, mahina ang mga katawan at madaling mamatay, mahihina ang utak o mababa ang IQ, o isinilang na mayroon nang mga kapansanan tulad ng pagiging pipi o bingi, o lumaking mga pandak o bansot. Habambuhay na tataglayin ng bata ang kakulangan sa IQ (13.5 puntos ang nawawala) at sila ay kailangan pang alalayan kahit na sa kanilang katandaan.
Ang asin ay regular na ginagamit ng balanse sa pagluluto o hapag kainan. Dapat ay may kaalaman tungkol sa paggamit ng iodized salt sa pagluluto at pagkain. Dapat ay himukin sa wastong pagkain ng mga mayayaman sa iodine sa hapag kainan at sa pagkakaroon ng regular check-up para sa thyroid gland, lalung-lalo na at ang kababaihan ang madalas na magkakaroon ng goiter o bosyo.
Isa pang mabuting pinagmumulan ng iodine para sa mamamayan ay ang iodized vegetable oil na nakapagbibigay ng iodine sa katawan sa loob ng isang taon. Ito ay angkop lalung-lalo na kung ang pinagmumulan ng iodized salt ay hindi tiyak. Ang inumin ay pwede ring lagyan ng iodine; ito’y angkop sa mga inuming pambahay o pampaaralan. Ang iodine sa tubig inumin ay nakapagpapalinis ng tubig at nakapagtatanggal ng mikrobiyo.
May mga tabletang gamut na may lamang potassium iodine (100 – 300 mcg) sa isang araw o 1 mg sa isang linggo. Ang ilang mga gamut bitamina o mineral ay nagtataglay ng 150 mcg iodine, sapat para sa araw-araw na pangangailangan. (FNA-Rome)
